Akran Zorbalığı Nedir?
Aynı yaş grubundaki çocukların kendinden daha güçsüz bulduğu diğer çocuklara yönelik fiziksel, sözel, sosyal, sanal (siber) ve cinsel olarak, tekrarlayıcı şekilde kasıtlı olarak zarar verme eylemidir.
Akran Zorbalığı Kaça Ayrılır?
1-Fiziksel Zorbalık: Kasıtlı bir şekilde kurbana acı veren; itme, yumruk atma, parasına ya da eşyalarına zorla el koyma gibi davranışlardır.
2-Sözel Zorbalık: Kurbanı aşağılamak, tehdit etmek, lakap takmak, iftira atmak, dalga geçmek gibi sözel olarak zarar verme eylemidir.
3-Sosyal Zorbalık: Dışlama, gruba almama, görmezden gelme gibi davranışlardır.
4-Sanal (Siber) zorbalık: Kişinin izinsiz fotoğraf ve videolarını çekme, kişiye ait bilgileri internet ortamında yayma ve paylaşma, hakaret içerikli mesajlar gönderme gibi dijital ortamda yapılan zorbalıktır.
5-Cinsel Zorbalık: Cinsel içerikli fiziksel ya da sözel tacizleri içerir.
Zorbalık diyebilmemiz için Ne olmalıdır?
1-Güç eşitliğinin olmaması
2-Kasıtlı zarar verici ve saldırgan davranışlar
3-Zarar verici davranışların sürekli olması
Çocuklar Neden Zorba ya da Mağdur/Kurban Olur?
Akran zorbalığında, çocukların zorba ve mağdur/kurban rolleri vardır. Bu roller (zorba ya da mağdur olması) çocuğun kendi aile dinamiklerindeki döngüye ve ebeveynlerin yaklaşımına benzer.
Çocuklar gelişim süreçlerinde bakım verenleri taklit eder, onların davranışlarını benimserler. Eğer çocuk yaşadığı ailede şiddete maruz kalıyorsa ya da ihmal ediliyorsa, şiddet gösteren ya da şiddete uğrayan kişilerle özdeşim kurar. Şiddet gösteren ile özdeşim kuran çocuk, okulda da bu davranışların örneğini arkadaşlarına zorbalık yaparak gösterecektir. Bunun tersine şiddete uğrayan ile özdeşim kurarsa mağdur/kurban rolünde olacaktır.
İhmal edilen çocuk ise, ailesinden ilgi görmek kendi varlığını hissettirebilmek adına okulda zorbalık yapabilir.
Çocuk kontrolcü bir ebeveyn modeli ile büyüyorsa, üzerindeki baskıdan kurtulmak ve birey olduğunu hissetmek için kendisi de akranları üzerinde hakimiyet kurarak zorba yaklaşımlarda bulunabilir.
Otoriter bir ebeveyn tutumu ile yetişen çocuklar daha çok mağdur/kurban rolündedir. Çünkü otoriter ebeveynler, çocuğun düşüncelerini ve ihtiyaçlarını önemsemeksizin koyduğu kurallara çocuğun koşulsuz uyulmasını ve itaat etmesini bekler. Kendini benliği ortaya koymakta güçlük çeken çocuklar pasif özdeşim gösterirler. Dolayısıyla okul ortamında da tıpkı aile içinde olduğu gibi zorba tarafından domine edilerek kötü davranışlara maruz bırakılabilir.
Zorba Rolündeki Çocuklar;
- Evde şiddette maruz kalıyor (fiziksel, sözel, psikolojik ) veya ihmal ediliyorsa
- Çocuk değersizlik, suçluluk ve başarısızlık duygusunu yoğun yaşıyorsa,
- İntikam alma duygusunu yoğun yaşıyor veya okulda popüler olmayı amaçlıyorsa,
Baş etmekte zorlandığı kötü duyguları karşısındakine atfeder böylece bu kötü duygulardan kendini arındırmış olur.
Mağdur/Kurban Rolündeki Çocuklar;
- Aile ortamında sınırları ihlal ediliyor veya şiddete maruz kalıyorsa
- Çocuk kendini ifade etmek güçlük yaşıyor ve anlaşıldığını hissetmiyorsa
Çocuğun benlik saygısı ve özgüveni düşük, kaygılı, içekapanık, çekingen ve utangaç bir yapısının olmasını desteklemiş oluruz. Bu durum çocuğun okulda akran zorbalığına maruz kalma ihtimali arttıracaktır.
Aile Çocuğunun Zorbalığa Uğradığını Nasıl Anlar?
- İçe kapanma
- Sosyal ilişkilerden geri çekilme
- Okula gitmek istememe
- Keyif aldığı şeylere karşı ilgisinin azalması
- Eşyalarının sık sık kaybolması ya da zarar görmesi
- Sürekli bedeninde bir ağrı yakınmaları ya da vücudunda açıklamaktan kaçındığı yaralar varsa
- Kendini suçlama (ben başarısızım, beceriksizim…gibi)
- Olumsuz benlik algısı arttıysa
- Normalde göre duygularında hızlı iniş çıkışlar yaşanıyorsa
- Özgüvende azalma
Zorbalığı Önlemek için Neler Yapılmalıdır?
- Aile içinde mahremiyetin ve saygının korunduğu çocuğun işgal edilmediği bir ortamın gelişmesini destelemek
- Ailenin, empati kurmasını ve çocuğun istemediği bir duruma karşı “hayır” diyebilmesine izin verilmesini sağlamak
- Çocuğun anlaşıldığını hissettiren sıcak ve samimi bir aile ortamı sağlamak
- Çocuğun okuldaki öğretmenlerinden ve rehberlik biriminden yardım isteyebilmesi için cesaretlendirilmesi gerekir.
Klinik Psikolog Sinem Akgül
